Αποχαιρετώντας το Κόκκινο Φαράγγι του Αλιάκμονα

        Αποχαιρετώντας το Κόκκινο Φαράγγι του Αλιάκμονα

Παρά τις κακοκαιρίες που προβλέπονταν για το Σάββατο, η ομάδα των Φίλων των Ποταμών που συγκεντρώθηκε να τιμήσει με μια τελευταία κατάβαση, το ομορφότερο κομμάτι του Αλιάκμονα, δεν αποθαρρύνθηκε. Ακόμα και μετά τις πιστοποιημένες υψηλές στάθμες νερών, η αποστολή «Τελευταία Κατάβαση στο Κόκκινο Φαράγγι» δε θα μπορούσε να ακυρωθεί. Ούτε ακόμη οι ξαφνικές ακυρώσεις από τους rafters που θα συνέπλεαν μαζί μας στην αναμνηστική αυτή κατάβαση, δεν μας πτόησαν.
Μετά τη Σαββατιάτικη «προπόνηση» στον όγκο νερού που έγινε στο Βενέτικο Α, από τη γέφυρα Τρικώμου μέχρι τη γέφυρα Σταυροποτάμου, η ομάδα ξεκίνησε την Κυριακή το πρωί από τα Γρεβενά για το φράγμα του Ιλαρίωνα.



Τα 12χλμ ποταμίσιας διαδρομής, που είναι γνωστά στους φίλους του καγιάκ και του ράφτινγκ ως Αλιάκμονας Β, ξεκινούν μετά τη Μονή του Οσίου Νικάνορος, διασχίζουν το Κόκκινο Φαράγγι για να καταλήξουν στο μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο της ΔΕΗ, στη Μονή Αγίου Ιλαρίωνα, απ’ όπου πήρε και τ’ όνομά της. Το έργο βρίσκεται στο τελικό στάδιο κατασκευής του και υπολογίζεται πως μέχρι το τέλος του έτους θα έχει ολοκληρωθεί, οπότε θα φραγεί και η σήραγγα εκτροπής, που σήμερα περνά το νερό δίπλα απ’ το φράγμα και ο ταμιευτήρας θ’ αρχίσει να γεμίζει. Υπολογίζεται πως σε μερικούς μήνες η λίμνη θα φτάσει σε πλήρη έκταση, καλύπτοντας μήκος 25χλμ ανάντη του φράγματος.



Το υδροηλεκτρικό του Αγ. Ιλαρίωνα είναι το 5ο κατά σειρά και κυριολεκτικά «στη σειρά» έργο στον Αλιάκμονα, με πρώτα το ζευγάρι υδροηλεκτρικών ΥΗΕ Αγίας Βαρβάρας και ΥΗΕ Ασωμάτων, 3ο το ΥΗΕ Σφηκιάς και 4ο το ΥΗΕ Πολυφύτου. Τα 4 πρώτα έχουν συνολική ισχύ 798 MW ενώ του Ιλαρίωνα θα έχει ακόμη 157 MW. Όπως έχουμε πει, ακόμη ένα μεγάλο υδροηλεκτρικό σχεδιάζεται από τη ΔΕΗ, αμέσως πάνω απ’ το τέρμα της λίμνης που θα σχηματιστεί απ’ το ΥΗΕ Ιλαρίωνα. Το εν λόγω ΥΗΕ Ελαφίου, θα πλημμυρίσει εκτός από τον Αλιάκμονα, τους παραποτάμους του Βενέτικο (μέχρι τη γέφυρα Πηγαδίτσας) και Γρεβενιώτη, ενώ η λίμνη του θα έχει μήκος 40χλμ περίπου.



Φτάνοντας μέσω Χρωμίου, στην περιοχή του φράγματος, μας έπιασε δέος. Το βαθμιδωτό φράγμα των 130μ ύψους, από λευκά σκύρα, φάνταζε εκτυφλωτικό όπως άσπριζε στον ήλιο. Κατεβαίνοντας στο ύψος του ποταμού, περάσαμε την λευκή εκκλησούλα του Αγίου Ιλαρίωνα και μπήκαμε στο εργοτάξιο. Το πρώτο που βλέπεις είναι η έξοδος της σήραγγας εκτροπής όπου το ποτάμι ξεχύνεται ορμητικό με ασύλληπτη ταχύτητα που μόνο αν το δει ζωντανά μπορεί να εκτιμήσει κανείς.



Ανεβήκαμε τον δρόμο προς τη στέψη του φράγματος και μόνο από εκεί ψηλά διανοηθήκαμε το μέγεθος του έργου. Κοιτώντας κάτω, τ’ αυτοκίνητα και τα μεγάλα χωματουργικά έμοιαζαν παιχνιδάκια, ενώ οι άνθρωποι μυρμήγκια.



Ο μεγάλος ποταμός που έβγαινε αφρισμένος απ’ τη σήραγγα, έμοιαζε με άγριο άλογο που μόλις του φόρεσαν τη σέλα και πάσχει να απελευθερωθεί. Λίγο πιο κάτω, μετά από κάτι τεράστιους σωρούς αμμοχάλικου, τα υπόλοιπα άλογα της φυλής του, εξημερωμένα, στέκονται και βοσκούν ήρεμα κι αμίλητα. Μάταια ο ορμητικός Ιλαριώνας προσπαθεί με τη δύναμή του να παρακινήσει τους λιμνάζοντες αδερφούς του. Γρήγορα τα κύματά του καταλαγιάζουν, πνιγμένα στην ηρεμία του κατεστημένου. "Τι τινάζεσαι και οδύρεσαι Ιλαρίωνα, του λένε ο Πολύφυτος, η Σφηκιά, οι Ασώματοι... αποδέξου τη μοίρα σου. Σε λίγο θα ‘ρθεις να μας βρεις κι εσύ..."


Κατηφορίσαμε απ’ την άλλη πλευρά του φράγματος, προς τη πλευρά που ακόμη το ποτάμι είναι ζωντανό. Ο μαύρος βράχος του φαραγγιού, απ’ τη δεξιά πλευρά, είναι φυσικός και όμορφος. Απέναντι, το βουνό είναι φαγωμένο κι ασπρισμένο απ’ τα έργα.





Κοιτάμε με εντύπωση γύρω μας. Επάνω, μια παράξενη μα επιβλητική μπετονένια κατασκευή εκχειλιστών, ορθώνει τον όγκο της σαν φρούριο. Χαμηλά, στη βάση του φράγματος, ένα στόμιο με δύο δόντια ρουφάει το ήρεμο μεγαλόσωμο άτι, τον "Ιλαρίωνα" και μέσα απ’ τη σήραγγα εκτροπής το πετά στο μαντρί με τ’ άλλα. Δίπλα, οι «διαστημικές» - όπως τις χαρακτήρισε με απορία ο Χάρης – κατασκευές, της υδροληψίας και του εκκενωτή, αρματωμένες ήδη με τις χαλύβδινες σχάρες τους, περιμένουν πότε θα κλείσει η εκτροπή για να οδηγήσουν τ’ άλογα στη δουλειά... να κινήσουν τις τουρμπίνες παραγωγής ρεύματος!



Αναγνωρίζουμε πως τα "ποταμίσια άλογα" είναι πολύτιμος παραγωγός ενέργειας, στη σημερινή εποχή και πως τα μεγάλα υδροηλεκτρικά παράγουν πολύτιμο έργο. Αυτό που δεν καταλαβαίνουμε και μάλλον ποτέ δεν θα δεχθούμε, είναι η αποκλειστικά και μόνο ενεργειακή - οικονομική αντιμετώπιση των ποταμών ως πηγή προς εκμετάλλευση, αδιαφορώντας για την ευρύτερη επίπτωση στο περιβάλλον. Κατασκευάζοντας το πέμπτο στη σειρά μεγάλο υδροηλεκτρικό στον Αλιάκμονα και σχεδιάζοντας ακόμη ένα στο Ελάφι, δημιουργούμε μια σειρά από λίμνες, χωρίς φυσική ροή, αλλάζοντας ριζικά το τύπο του οικοσυστήματος. Σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη ρύπανση του Αλιάκμονα και των παραποτάμων τους από φυτοφάρμακα και απόβλητα εργοστασίων, το ποτάμιο οικοσύστημα της περιοχής είναι καταδικασμένο σε μαρασμό.

http://greekriverfriends.blogspot.com/2010/05/blog-post_20.html

Ας ταξιδέψουμε λοιπόν για τελευταία φορά μαζί, είπαμε και ξεκινήσαμε για την είσοδο του ποταμού, 12 χλμ πιο πάνω, στη Μονή Οσίου Νικάνορος.
Ο καιρός είναι καλός σήμερα. Φυσάει, αλλά το βαθύ φαράγγι θα μας προστατεύει. Τα νερά, γοργοκίνητα στην αρχή, μας βοηθάνε αυτά τα πρώτα 6χλμ, που το ποτάμι δεν έχει κλίση και είναι συνήθως αργό. Αφού δεν έχουμε να κάνουμε πολύ κουπί, αφηνόμαστε ν’ απολαύσουμε τη φύση γύρω μας. Οι χαμηλές όχθες είναι πνιγμένες στο πράσινο, με κάποια διαλλείματα όπου οι βράχινοι σχηματισμοί βάζουν τη δικιά τους άγρια πινελιά. Ένα ζευγάρι ερωδιών και πιο κάτω ακόμη ένα, σηκώνονται μόλις μας αντιληφθούν και αιωρούνται ψηλά, πάνω απ’ τα κεφάλια μας, για να ξανακάτσουν στην κορφή ενός δέντρου ή σ’ ένα απότομο βράχο, ψηλά στο φαράγγι.



Τα μανιτάρια του ποταμού – όχι τα φαγώσιμα για τα οποία είναι γνωστή η περιοχή, αλλά αυτά που σχηματίζονται στο νερό από την περιδίνηση των ρευμάτων και το χτύπημα του νερού στα τοιχώματα του φαραγγιού – μας κρατάνε σε εγρήγορση και απαιτούν από μέρους μας καλή τεχνική στο κουπί και καλή ισορροπία. Σε 40 λεπτά περίπου, μπαίνουμε στο κόκκινο φαράγγι. Αριστερά και δεξιά μας, απότομοι τοίχοι 50 και 100 μέτρα ψηλοί, από σπασμένο καφε-κόκκινο βράχο.



Τα πρώτα περάσματα είναι μπροστά μας. Κάποιοι βραχώδεις σχηματισμοί στην κοίτη αντιστέκονται στην ορμή του δυνατού ποταμού. Το ποτάμι γονατίζει, χτυπά τα βράχια με μανία, κύματα σηκώνονται, χτυπάνε μεταξύ τους και με τα βράχια, αφροί πετάγονται ψηλά, τεράστιες δίνες ψάχνουν ν’ αρπάξουν και να ρουφήξουν μέσα τους όποιον άτυχο καγιάκερ βρεθεί δίπλα τους. Κάποια παιδιά στην ομάδα μας δεν έχουν ξαναβρεθεί στο κόκκινο φαράγγι. Άλλοι έχουν ξαναπεράσει από εδώ αλλά σήμερα δε τον αναγνωρίζουν. Κάνει σα λυσσασμένος. Σα να ξέρει τι του ετοιμάζει ο άνθρωπος και προσπαθεί να τον φοβίσει. Άδικα πάμε να τον καλμάρουμε ή να του εξηγήσουμε. Μόνη λύση να προσπαθήσουμε να ξεγλιστρήσουμε απ’ τις παγίδες που μας έχει στήσει.